TCMB’nin blogunda yayımlanan araştırmada, hanehalkı enflasyon beklentilerinin yüksek olmasının vatandaşın kendi sunduğu hizmetlere yansıttığı fiyatlarla enflasyonda da artışa neden olduğu belirtildi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Merkezin Güncesi isimli blogunda, “Hanehalkı Enflasyon Beklentileri ve Hizmet Enflasyonu” başlıklı bir araştırma yayımlandı. Merkez Bankası ekonomist ve uzmanlarından, Barbaros Eriş ve Ahmet Duhan Yasa imzası taşıyan araştırmada, hanehalkının enflasyon beklentileri ve gerçekleşen hizmet enflasyonu ortasındaki arz taraflı alakayı incelendi.
Araştırmanın sonuçlarına nazaran, vatandaşın enflasyon beklentilerindeki bozulma ya da yükseliş beklentisi fiyatlarda yine bir artışa yol açıyor. Bilgiler üzerinden ve ekonometrik olarak yapılan hesaplamalara nazaran, araştırmada belirtilen sonuçlar şu biçimde açıklandı:
“Enflasyon ile çabada muvaffakiyet, hanehalkı enflasyon beklentileri ve hizmet enflasyonunda düzgünleşme ile yakından bağlı. Yakın periyotta hanehalkı enflasyon beklentilerindeki düzgünleşme piyasa iştirakçilerine kıyasla gecikmeli gerçekleşirken hizmet fiyatlarındaki katılık da enflasyondaki düşüşü yavaşlatan bir öge oldu. Bu yazıda, hanehalkı enflasyon beklentileri ve gerçekleşen hizmet enflasyonu ortasındaki arz taraflı bağlantıyı inceliyoruz.
”Gıda ve akaryakıt fiyatları daha etkili”
İktisat yazını, gerçekleşen enflasyondan hanehalkı enflasyon beklentilerine bir geçişkenlik olabileceğini gösteriyor. Bilhassa besin ve akaryakıt üzere eserlerdeki fiyat artışları hanehalkının enflasyon beklentisini daha da üst taşıyabiliyor. Başka yandan, yüksek enflasyon beklentileri de gerçekleşen enflasyonun belirleyicisi pozisyonunda. Hanehalkı enflasyon beklentisi, tüketim eğilimini artırıcı bir öge olarak mal ve hizmet enflasyonunu talep istikametiyle etkileyebiliyor.
Öte yandan, beklenen ve gerçekleşen enflasyon ortasındaki bu iki taraflı ilgi, hanehalkının birtakım hizmetleri arz eden kesim olması nedeniyle talebin yanı sıra arz istikametli tesirleri de yansıtıyor. Örneğin; hanehalkları, TÜFE sepetinde yer alan mesken içi hizmetler, kuaförlük ve fotoğrafçılık üzere hizmetleri direkt sunarak bu kalemlerin fiyatlarını belirleme gücüne sahip. Münasebetiyle, hanehalkı enflasyon beklentisi ile gerçekleşen hizmet enflasyonu ortasındaki alakada arz istikametli faktörler de tesirli olabilir.
Hanehalkının sunduğu hizmetlerde fiyat artışları
Arz istikametli tesirleri incelemek hedefiyle, hanehalkının verdiği mesken içi hizmetler ya da esnaf olarak sunduğu berberlik üzere kalemleri bu kesim tarafından sağlanan hizmetler olarak sınıflandırıyoruz. Bu sınıflama çerçevesinde, son yıllarda hanehalkı tarafından sunulan hizmetlerde enflasyonun hem TÜFE endeksine hem de hizmet-TÜFE endeksine oranla daha yüksek gerçekleştiği görülüyor. 2020 Ocak-2024 Kasım devrinde, hanehalkının sunduğu hizmetlerin fiyat endeksi genel TÜFE’ye kıyasla yüzde 21, TÜFE-hizmet endeksine kıyasla yaklaşık yüzde 11 daha fazla artmış durumda.
Daha ayrıntılı incelendiğinde ise fiyat artışındaki bu ayrışmanın hanehalkı enflasyon beklentileri ile yakından bağlantılı olduğu görülüyor. Hakikaten enflasyon beklentilerinde hanehalkının sektörel farkının üst taraflı seyrettiği devirlerde, hanehalkı tarafından sunulan hizmet kalemlerinde öbür hizmet eserlerine karşı rölâtif fiyatlar da artıyor. Bu durum, hanehalkının bozulan enflasyon beklentisini kendi sunduğu hizmet fiyatlarına yansıttığını ima ediyor.
Enflasyon üzerinde tesiri kaç puan?
Bu münasebetin varlığını ekonometrik olarak test ettiğimizde de öncü bulgularımızı doğrulayan sonuçlar elde ediyoruz. Bulgularımız, hanehalkının sunduğu hizmetlerin enflasyonu ile hanehalkı enflasyon beklentisinin olumlu bir alakası olduğunu gösteriyor. Regresyon sonuçlarına nazaran; hanehalkı ile piyasa enflasyon beklentisi ortasındaki farkta yüzde 10’luk bir artışı takiben, bir sonraki ayda bu kesim tarafından sunulan hizmetlerde başka tüm eserlere (TÜFE) kıyasla 0,42 puan yani 42 baz puanlık bir aylık enflasyon artışı olduğu görülmekte.
Ayrıca, elde edilen sonuçlar bu bağın yalnızca fiyat artış devirlerine mahsus olmadığını da gösteriyor. Fiyat artışının yaşandığı devirler hariç tutulduğunda, enflasyon beklentilerinde meydana gelen yüzde 10’luk bir bozulma, bir sonraki ayda kelam konusu hizmetlerde öteki tüm eserlere kıyasla 24 baz puanlık bir aylık enflasyon artışını ima ediyor. Bu alaka yalnızca hizmet eserlerine kıyasla ele alındığında ise aylık 19 baz puanlık bir enflasyona işaret ediyor.”
|
“Kibir yüzünden incinmediğin bir vakit dilimi oldu mu?” | Yekta Kopan ve ‘Belki Yaz Erken Gelir’
|
