Havaların ısınmasıyla birlikte ülkemiz, komşu Yunanistan ve Akdeniz havzasının farklı yerleri ile dünyanın birçok noktasından orman yangını haberleri gelmeye devam ediyor. İklim değişikliğinin de tesiriyle şiddeti ve tesiri artan orman yangınları bilhassa Akdeniz ülkelerini olumsuz etkiliyor. Gezegenin akciğerleri ve binlerce canlının hayat alanı olan ormanların yanmasıyla kıymet biçilemez ekosistem hizmetlerinin yanında direkt ekonomik kaybın milyarlarca TL civarında olduğu
tahmin ediliyor. 2024 ilkbaharı tarihe “tüm vakitlerin en sıcak ilkbaharı” olarak geçti. Türkiye’de de sıcak geçen kış ve ilkbaharın akabinde haziran ayında birçok kentte hava sıcaklığı 40 dereceyi aştı, birtakım kentlerde rekor sıcaklık pahaları kaydedildi.Bu sıcaklıklar haziran, temmuz ve ağustos aylarında da devam etti. Yüksek sıcaklık yangın riskini de artırdı. Orman altı bitki örtüsünün daha erken kuruması alevlerin daha tesirli olmasına neden oldu.
Yangın sayısı artıyor
Orman Genel Müdürlüğü’nün 1937 yılından itibaren 2023 yılı dâhil 87 yıllık datalarına nazaran yılda 1408 yangında 21 bin 607 hektar;son 10 yıllık bilgilere nazaran ise yıllık 2 bin 568 yangında 23 bin 326 hektar ormanlık alan yangınlardan etkilendi. Orman Genel Müdürlüğünden alınan bilgilere nazaran, Türkiye’de geçen yıl 1-21 Haziran periyodunda 84 orman yangını çıkarken, bu yılın tıpkı periyodunda yaklaşık beş kat artışla 399 yangın kayıtlara geçti. Türkiye’de 1 Ocak-16 Ağustos tarihleri ortasında 2 bin 456 orman,2 bin 687 ise orman dışı yangın meydana geldi. Bu yangınlarda 10 bin 898 hektar alan ziyan gördü.2023 yılında ise bin 363 orman yangını, 1944 ise orman dışı alan yangınında 8 bin 695 hektar alan ziyan görmüştü. Ardışık sıcak hava dalgalarının sıklığının, mühletinin,şiddetinin artması yaz kuraklığıyla da birleştiği vakit bütün bitki örtüsü, ormanlar, makiler, tarım alanları, meralar patlamaya hazır,büyük yangınlara elverişli yakıt deposu haline geliyor.
2 günde 75 yangın
Geçen hafta iki günde, İzmir’in Karşıyaka, Ödemiş, Bayraklı, Tire ve Bayındır, Manisa’nın Gördes, Aydın’ın Didim ve Bozdoğan, Muğla’nın Milas, Çanakkale’nin Gelibolu, Bolu’nun Göynük, Antalya’nın Serik ve Aksu, Karabük’ün Ovacık ilçeleri başta olmak üzere çok sayıda yerleşim yerinde 75 yangın çıktı. İzmir’in Karşıyaka ilçesi ile Manisa’nın Gördes ilçelerindeki yangınlar konutlara sıçradı. Birtakım binalar kül oldu. Çok sayıda yerleşim yeri boşaltıldı.Karşıyaka’ya kabusu yaşatan yangın piknik ateşinden, Ödemiş’teki yangın ise sigara izmaritinden çıktı.
Yangın anında neler yapılmalı?
■ Görülen yangın, ateş ve duman derhal 112’ye bildirilmeli, hakikat ve en kısa yol tanımı yapılmalı.
■ Yeni başlamış yangınlara kişi kendi güvenliğini sağlayarak müdahale etmeli, müdahalede bulunanlar ortasındaki uzaklık birbirlerini görecek ve duyacak kadar olmalı ve tehlikeli yangınlara asla tek başına müdahale edilmemeli.
■ Yangının oluşturduğu sıcak hava solunmamalı, duman geriye alınarak çalışılmalı, şahsî kollayıcı donanımlar olmadan tehlikeli yangınlara müdahale edilmemeli, acil durumlarda ıslak bir bez yahut kumaş modülü ağza tutularak nefes alınmalı.
■ Yangın takımlarının çalışmalarının aksamaması için etraftaki yollar trafiğe açık tutulmalı, iş makineleri ve hava araçlarının çalıştığı yerlerden uzak durulmalı.
■ Tahliye gerektiğinde ise daha evvel belirlenen risk kümeleri (yaşlı, engelli vb.) dikkate alınarak ve ilgili kurum ve şahıslarla daima bağlantıda kalarak belirlenen tahliye formülü disiplinle uygulanmalıdır.
10 yılda 82 milyon hektar yandı
Dünyanın dört bir yanında son 10 yılda yaklaşık 82 milyon hektarlık ormanlık alan yangınlarda yok olurken, en büyük felaketler Avustralya, Rusya, Kanada ve ABD’de yaşandı. En büyük ormanlık alan kaybı 9.63 milyon hektarlık alanın yanmasıyla 2016’da kayıtlara geçti. Avustralya’nın Yeni Güney Galler (NSW), Queensland, Victoria ve Güney Avustralya eyaletlerinde Eylül 2019’da başlayan ve yaklaşık altı ay süren geniş çaplı orman yangınları nedeniyle 479 kişi hayatını kaybetti. The Guardian’ın haberine nazaran ise Rusya’da son 10 yılın en büyük orman yangınları, 2021’de 18.16 milyon hektardan fazla ormanlık alanı tahrip eden yangınlar oldu. Bu yangınlar, ülkenin en büyük orman yangını olan 2012’deki 18.11 milyon hektar alanı yok eden orman yangınını geçti.
Manisa’nın Gördes ilçesinde yangın nedeniyle çok sayıda konut kullanılamaz hale geldi
Orman yangınlarını önlemenin yolları
■ Etrafa çöp, atık, kül, sigara ve izmarit atılmamalı.
■ Belirlenmiş alanlar dışında mangal yahut çay demlemek için ateş yakılmamalı, yakanlar uyarılmalı ve 112’ye bildirilmeli.
■ Tarım araçlarında; su ve tesir artırıcı kimyasal, söndürme tüpü, alanda gözlemci bulundurulmalı.
■ Tarla ve bahçe paklığı için ateş yakılmamalı ve asla anız yakılmamalı.
■ Bakım gerektiren, ses çıkaran, kıvılcım atan, ağaç kısımları ve sarmaşıklar üzere yanıcı husus ile temas eden, altı beton ya da mıcır ile kaplanmamış güç nakil sınırları, elektrik direkleri, ayrım direkleri, elektrik panoları elektrik dağıtım şirketine ve 112’ye bildirilmeli.
Evler için tedbir
■ Binalara çok yakın ağaç kolları ve alt kısımları budanmalıdır.
■ Binalar etrafında yanıcılığı azaltmak üzere temizlenmesi gerekli alan orman ise, ilgili orman yönetimiyle irtibata geçilmelidir.
■ Oluk, çatı, teras üzere yerlerdeki ibre ve meyyit yapraklar ile kıvılcımla çabucak ateş alabilen ince yanıcılar, bilhassa yangına hassas periyotta, sistemli aralıklarla temizlenmelidir.
■ Bahçe etrafına dikmek için yangına dirençli ağaç ve bitki çeşitleri tercih edilmelidir.
■ Çöp, kül vb. yanıcı/tutuşturucu atıklar uygun formda ve meskenlerden en az 10-15 metre uzakta depolanmalıdır.