Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – İster mahallenizde bir semt pazarında isterseniz dünyanın rastgele bir yerinde kurulmuş bir antika pazarında olsun Güney Afrika topraklarında bir ülke olan Togo Cumhuriyeti’nde kurulan Akodessewa pazarında satılan rastgele bir esere rastlamanız pek mümkün değil. Sırf Togo topraklarına ilişkin olan ve dini bir kıymet de taşıyan bu pazara bazıları şifa bulmaya bazıları büyü gereci almaya gidiyor. İşte dokusuyla, kokusuyla ve satılan eserleriyle dünyanın en müthiş pazar yeri Akodessewa.
Kutsal kabul edilen Vudu bebekleri
Güney Afrika’da bir ülke olan Togo Cumhuriyeti’nde dünya üzerinde eşine çok az rastlanır bir pazar kuruluyor. Gitmeye ve gezmeye cüret isteyen bu pazarda tezgahlardan size göz kırpan eserler, bölgenin lokal inanışlarından biri olan Vudu dinine ayna tutuyor. Tezgahlardaki eserlerin ayrıntılarına geçmeden evvel Vudu inanışını anlamakta yarar var. Varlığı yüzyıllar öncesine dayanan Voodoo (Vudu) dini daha çok 15 ve 16. yüzyılda Haiti’den Afrika’ya gelen kölelerin Yoruba ilahlarını yanlarında getirmesiyle ortaya çıktı. Yüzyıllar öncesinde ortaya çıkan bu din Avrupa sömürgeciliği ve sömürge sonrası periyotta daha da yayıldı. Bugün 2,5 milyon nüfusu olan Togo Cumhuriyeti’nde nüfusun yarısına yakın bir kısmın bu inanç sistemini yaşattığı biliniyor. Herhangi bir mabedi, kutsal metni, kitabı olmadan ayakta tutulan Vudu dini genel manada tıbbı, adalet sistemini, ideolojiyi de kapsayan bir dünya görüşü olarak karşımıza çıkıyor. Vudu’nun temelinde her şeyin ‘ruh’ olduğuna ve ruhun kutsallığına inanılıyor.
Vudu pazarının kurulu olduğu Akodessewa’da satılan mallar, her şeyin temelinde olan ‘ruhlara’ yardımcı olmak için satılıyor.
HER ŞEYİN TEMELİNDE LOA’NIN RUHU VAR
Dünya üzerindeki öbür dinlere nazaran daha çok kelamlı bir geleneğe benzeyen bu dinin kalbi ise Togo’daki dünyanın en büyük büyü pazarının kurulu olduğu Akodessewa’da atıyor. Fetiş Pazarı (Marche des Feticheurs) olarak da bilinen bu pazar İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1200 metrekarelik bir alan üzerine inşa edildi. Togo’nun başşehri Lome’nin Akodessewa Mahallesi’nde bulunan Vudu pazarı her bakımdan dünyanın en ürkütücü yerlerinden biri olma özelliğini taşıyor. Bu pazarda rastgele bir yiyeceğe ya da rastgele bir antika esere rastlamak mümkün değil. Yerli halk buraya şifa bulmak, pazardaki Vuhu rahiplerine akıl danışmak için gidiyor. Vudu dininin temeli sayılan Loa (Lwa) kutsal bir ruh ve bu ruhun çeşitli halde tasvir edildiği görülüyor. Bazen bir yılan bazen bir insan bazen bir ağaç olarak Loa’nın karşılarına çıktığına inanan halk onun için vakit zaman çeşitli danslar yapıyor vakit zaman da hayvan kurban ediyor. Bu inanca sahip bireylerin şifayı hayvan derilerinde ya da kemiklerinde arıyor olması da bu ritüelden kaynaklanıyor. Karanlık ve makûs büyünün gücünden Loa’ya sığınan halk, ibadetlerini yerine getirmek için muhtaçlıkları olan her türlü şeyi Vudu pazarında buluyor.
Pazarda hayvan kemiklerinden, kafataslarına ve uzuvlarına, hayvan derilerinden Vudu bebeklerine kadar birçok esere rastlamak mümkün. Kötü ve ağır bir kokuya sahip olduğu söylenen bu pazardaki bebeklerin büyü yapmak için kullanıldığı biliniyor. Şifa bulmak isteyen birinin bedeninden alınan modüller (saç, deri) Vudu bebeklerine yapıştırılıyor. Pazarda bulunan bütün eserler büyü yapmak için satılmıyor, tıpkı vakitte hastalıklardan kurtulmak için hazırlanan karışımların da ana hususunu oluşturuyor. Teneffüs sorunları yaşayan bireyler kaplumbağa kabuğu tozunda devayı bulurken pazardan satın alınmış köpek başının asılı olduğu bir meskene hırsızın ve berbatlığın uğramayacağı, kedi başının da hafızaya yeterli geldiğine inanılıyor.
Pazarda şifa ve büyü bulmak için satılan hayvan deri ve parçaları
PAZAR DEĞİL, ‘ECZANE’ OLARAK KABUL EDİLİYOR
Bu pazarda yer alan eserlerin yanı sıra gelen bireylere tabir yerindeyse mentörlük yapan rahipler de bulunuyor ve yerliler tarafından büyük bir hürmetle karşılanıyorlar. Genel manada en büyük şifacılar olarak görülen Vudu rahiplerinin kelamı değerli kabul ediliyor ve uygulanıyor. Tıpkı vakit Vudu rahipleri yarasa, kertenkele üzere hayvanlar kurban ettikleri ayinler düzenliyor, birtakım ayinlerde gelen müşterilerinin falına baktığı ve fallarında çıkan makus ruhlardan arındırdıkları biliniyor.
Vudu dinine inananlar için bir ‘Vudun Eczanesi’ olarak kabul edilen bu pazara her yıl binlerce insan kendi gereksinimlerine yönelik eser bulmak için akın ediyor. Söylenenlere nazaran dünyanın çeşitli yerlerden birtakım siyasetçiler bile bu pazarda sıkıntılarına derman buluyor. Lakin Vudu’ya gelen herkes standart bir reçeteyşe karşılaşmıyor. Ritüeller Vudu rahiplerinin yetişme metodlarına nazaran çeşitlilik gösteriyor. Örneğin Togo’nun komşu ülkesi Benin’den gelmiş bir rahipe denk geldiyseniz, hayatta şanslı olmak ve işlerinizin yolunda gitmesi için istediğiniz bir reçete olarak bir anda elinize şişe içinde bir cin ve bir tavuk kesimi sıkıştırılabilir. Lakin tıpkı maksatla farklı bir rahibe gittiyseniz, sizden köpek kafatası yahut fare kuyruğu getirmenizi isteyebilir. Vudu pazarında bilhassa rastgele bir hayvana ilişkin bir kesim satın alacaksanız bu eserleri getiren avcılar olduğunu unutmamanuz gerekiyor. Bu sebeple avcılara pazardaki tezgah sahipleri tarafından bir bedel ödeniyor, bu bedel de reçete istenilen rahipten ya da tezgah sahibinden çıkıyor ve ödemeler onlara yapılıyor.?
Togo Cumhuriyeti’nin çabucak yanındaki Benin Cumhuriyeti’nde de Vudu dininin yaygın olduğu hatta vakit zaman Benin’den gelen rahiplerin Vudu pazarındaki ayinleri düzenlediği biliniyor. Vudu inancı 4 milyonu Benin’de olmak üzere dünyada 60 milyondan fazla kişi tarafından kabul ediliyor ve her yıl 10 Ocak gününde bu inanışın bayramı kutlanıyor.