Türkiye iktisadında çarklar yavaşlıyor. Son gelen sanayi üretimi, işsizlik ve kredi kartı bilgileri, iktisatta besbelli bir yavaşlamaya işaret ediyor.
TÜİK’e nazaran, haziranda imalat sanayi üretimi yıllık yüzde 6,9 oranında gerilerken, genel istihdam da 341 bin geriledi.
Haziranda dar tarifli işsizlik 0,7 puanlık artışla yüzde 9,2’ye yükselirken, geniş tarifli işsizlik 3,8 puan artışla yüzde 29,2’ye yükseldi ve pandemi sonrası periyodun doruğunu gördü.
Haziranda dar tarifli işsiz sayısı 234 bin artışla 3 milyon 305 bine yükselirken, geniş tarifli işsiz sayısı bir ayda 1 milyon 718 bin artışla 11 milyon 810 bin şahsa yükseldi.
Ücretlerin enflasyon karşısında erimesi, işsizliğin artması, çiftçiye düşük alım fiyatları verilmesi, ihracatın zayıf seyretmesi, sanayi üretiminin azalması ve vergi artışları, geniş kesitlerde hükümetin iktisat siyasetlerine dönük memnuniyetsizliği artırıyor.
Ekonomideki son gelişmeleri Prof. Dr. Hakan Kara, Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ve Prof. Dr. Yalçın Karatepe, sozcu.com.tr’ye kıymetlendirdi.
‘SİYASİLERİN NE KADAR SABREDEBİLECEĞİ KRİTİK’
“Ekonomi siyasetlerinin gerçek manada sıkı duruşa geçmesi lakin 2024 mahallî seçimlerinden sonra oldu” diyen Kara, Türkiye iktisadında para siyasetinin sıkılığının ekonomiyi en besbelli formda 2-4 çeyrek ortasında etkilediğini belirterek “Buna nazaran yılın ikinci yarısından itibaren 2025 yılı ortalarına kadar bir sakinlik süreci bizi bekliyor” öngörüsünde bulundu.
Eski Merkez Bankası (TCMB) Başekonomisti olan Kara, son devirde açıklanan öncü bilgilerin iktisatta bariz bir yavaşlamaya işaret ettiğini vurguladı.
“Ekonomik sakinlik karşısında siyasalların ne kadar sabredebileceği hususu kritik bir başlık olarak ortada duruyor. Burada üç husus önemli” dedi ve bu hususları şöyle sıraladı:
‘STRES GİDEREK ARTACAK’
“Birincisi, iktisattaki ivme kaybı istihdam piyasasına yansımaya başlayacak. Önümüzdeki aylarda işsizlik oranlarında besbelli artışlar görebiliriz. Bu da uygulanan mevcut programa siyasi takviyesi azaltabilir.
İkincisi, vatandaşın ödeme gücündeki azalma nedeniyle kredi kartlarında gerilim giderek artacak. Bu da siyasi açıdan tahammül edilmesi güç bir durum.
Üçüncüsü TL’deki gerçek pahalanma nedeniyle ihracat şirketleri üzerindeki rekabeti baskısı artıyor, ayrıyeten krediye erişim sorunu yaşayan şirketler nakit akışını yönetmekte zorlanıyor.”
Kara son olarak, “Bütün bu gelişmeler uygulanan mevcut programın sürdürülebilirliğine dair dertleri artırsa da önümüzde bir seçim döngüsü olmadığından kısa vadede programdan önemli bir geri adım atılmasını beklemiyorum” yorumunu paylaştı.
‘DÖNÜM NOKTASI’
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Yöneticisi Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, istihdam ve işsizlik verisinde haziran ayında bir dönüm noktası yaşandığına dikkat çekti.
Aylık dataya bakarak kesin bir şey söylemenin mümkün olmadığını, gelecek hafta açıklanacak ikinci çeyrek verisinin ve gelecek ayki temmuz verisinin kritik olduğunu belirten Gürsel, ekonomik büyüme düşerken istihdam kayıpları ve işsizlik artışı olmasının şaşırtan olmadığını vurguladı.
Mevcut iktisat idaresinin temel maksadının hem faizi artırarak hem kamu harcamalarını kısarak hem de gelirler üzerinde baskı yaratarak iç talebi düşürmeyi amaçladığını belirten Gürsel, bu siyasetin da ekonomik büyümeyi düşüreceğini, gerçek fiyatlardaki kayıpla birlikte yılın ikinci yarısında büyüme ve talepteki düşüşün daha fazla hissedileceğini lisana getirdi.
TCMB’nin de 2-3 yıllık düşük büyüme öngördüğünü, iç talebin baskılanması gerektiğini söylediğini hatırlatan Gürsel, “İşsizlik, iktidarın beklediğinden daha yüksek düzeylere ulaşabilir” ihtarında bulundu.
‘İŞSİZLİKTEKİ ARTIŞ DEVAM EDECEK’
CHP’nin Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Yalçın Karatepe, iktisattaki yavaşlama, sanayi üretiminde düşüş ve işsizlik ile yoksulluktaki artışın gelecek aylarda artarak devam etmesini beklediğini söyledi.
Sanayide yavaşlamanın tüm dallara yayıldığına, işsizlik sayısının da sanayi üretimindeki gerilemeyi yansıttığına işaret eden Karatepe, “İktidarın mevcut iktisat anlayışına nazaran, enflasyonla uğraş için talebi düşürüp işsizliği artırmak gerekiyor. Yani işsizliğin artmasının, kurguladıkları siyasetlere uygun olduğunu biliyorlar” dedi.
Büyüme ve talep düşerken, işsizliğin arttığını lakin enflasyonun istendiği üzere düşmediğini, temmuzda aylık enflasyonun yüzde 3,23 üzere çok yüksek düzeyde geldiğini hatırlatan Karatepe, yüksek enflasyon ve ekonomik sakinliğin birlikte yaşandığı durumu tabir eden stagflasyonun gündemde olduğunu söyledi.