Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Uzay Teknolojileri ve Konumsal Tahlil Laboratuvarı üyeleri, geçen 23 Kasım günü Düzce’de meydana gelen 6 büyüklüğündeki zelzele sonrası SAR uydu manzaraları aracılığıyla yüzeydeki hareketlenmeleri inceledi. Yapılan değerlendirmeler sonucu Düzce merkezi ile Gölyaka’nın kuzey ve güney taraflı 10 santimetre kadar birbirinden uzaklaştığı tespit edildi.
Uzaktan algılama tekniğiyle yapılan çalışmada yatay ve düşey hareketlerin net bir biçimde ortaya çıkartıldığını anlatan ZBEÜ Geomatik Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çağlar Bayık, depremi meydana getiren fayın Kuzey Anadolu Fay Sınırı’ndan bağımsız bir fay olduğunu tespit etti. Kuzey Anadolu Fay Çizgisi’nin sağ yanal atımlı bir fay olmasına karşılık Düzce’deki zelzelesi meydana getiren fayın ise sola yanal atımlı bir fay olarak tesirini gösterdiğinin altını çizen Bayık, Düzce merkez ile Gölyaka ortasındaki kısımlarda de 4-6 santimetreye kadar yükselme olduğuna dikkat çekti.
Bayık, şöyle devam etti:
Günümüzde zelzelenin tesirlerini süratli ve aktif bir halde belirleyebilmek hayli ehemmiyet kazandı. Bu bilgiye ulaşabilmenin en kolay ve en süratli yollarından biri de uzaktan algılama dediğimiz tekniktir. Biz de bu çalışmamızda uzaktan algılama tekniğinin kıymetli bir modülü olan SAR uydu manzaralarını kullanarak Düzce’de meydana gelen zelzele hakkında yer değiştirmeleri belirlemiş bulunuyoruz. Yaptığımız çalışmalara nazaran iki adet çerçeve kullandık. Bu çerçeveler sonucunda da yatay ve düşey hareketleri net olarak belirleyebildik. Mevcut belirlediğimiz kıymetler 7.5 santimetre ile 9 santimetre ortasında değişmektedir. Etkilenen alanlar Düzce merkez ve zelzelenin merkezi olan Gölyaka’ya yanlışsız olan muhakkak bir alanı kapsa maktadır. Elde ettiğimiz bulgulara nazaran çıkan sonuçlar sol yanal atımlı bir fay özelliğine sahip olduğunu söyleyebiliriz. Genel olarak öbür çalışmalardan elde ettiğimiz sonuçlardan farklı bir sonuç olarak da genelde Kuzey Anadolu Fay Sınırı’nın sağ atımlı yanal bir fay sınırı olduğunu biliyoruz. Burada değişik bir formda sol yanal atımlı bir fay oluşumu tesiri görmüş bulunmaktayız. Burada 7.5 ila 9 santimetre dediğimiz olayda 7.5 santimetreye kadar bir çökme muhakkak alanlarda 9 santimetreye kadar da bir yükselme olarak söyleyebiliriz. Genel manada sayı vermemiz gerekirse Düzce merkez ile Gölyaka kısımları ortasında kalan kısımlarda 4-6 santimetreye kadar bir yükselme olduğunu net formda söyleyebiliriz.
“BU FAY KUZEY ANADOLU FAYI’NDAN BAĞIMSIZ”
ZBEÜ Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kutoğlu ise yapılan tahlillerde fayın hem düşey hem de yatay hareket yapan oblik bir fay olduğuna dikkat çekti. Düzce’nin doğusuyla batısının 20 santimetre kadar birbirine nazaran kuzeye ve güneye gerçek hareket ettiğine vurgu yapan Kutoğlu, “Bu bize şunu gösteriyor. Bu fay Kuzey Anadolu Fayı’ndan bağımsız bir fay. Zira Kuzey Anadolu Fay’nın karakteristiği sağa yatay hareket yapar. Bu yapılan değerlendirmeler bu fayın yaklaşık 10 kilometre uzunluğunda sol yatay hareketli yaptığını gösteriyor. Yer bilimlerindeki tabirle sol doğrultu atımlı bir fay olarak karşımıza çıkıyor. Hasebiyle Kuzey Anadolu Fayı’ndan bağımsız bir fay” diye konuştu.
“BİR TARAFI KUZEYE ÖTEKİ TARAFI GÜNEYE GERÇEK 20 SANTİMETRE HAREKET ETMİŞ”
Kutoğlu, yeryüzünde meydana gelen hareketlerin yatayda 19 ila 20 santimetre büyüklüğünde olduğunu hatırlatarak bir ölçü da düşey hareketlenme olduğunun altını çizdi. Düzce merkezin 3 santimetre, Gölyaka bölgesinin 6 santimetre yükseldiğini belirten Kutoğlu, şöyle devam etti:
Geçtiğimiz günlerde Düzce’de meydana gelen 6 büyüklüğündeki zelzeleyle ilgili çalışmalar tamamlandı. Doç. Dr. Çağlar Bayık önderliğinde gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda meydana gelen zelzelenin nasıl bir zelzele olduğu tam manasıyla ortaya çıkartılabildi. Radar uydu bilgilerinden elde edilen değerlendirmeye nazaran Düzce’nin daha evvel Kuzey Anadolu Fayı segmentinden başka olarak kuzeye taraflı başka bir formda meydana geldiği olduğu ortaya çıktı. Yapılan tahliller sonucunda manzara incelendiğinde yatayda ve düşeyde hareketlerin meydana geldiği hasebiyle fayın hem yatay hem de düşey hareket yapan oblik fay olduğu tarifinde olduğu ortaya çıktı. Manzaraya baktığınız takdirde Düzce merkezin bulunduğu doğu tarafında 4 ila 5 santimetre kadar, batı tarafında 15-16 santimetre boyutunda hareket olduğu ortaya çıkıyor yatayda. Düzce’nin doğusuyla batısı 19-20 santimetre birbirine nazaran bir tarafı kuzeye giderken öbür tarafı güneye hakikat hareket etmiş. Altı büyüklüğünde zelzelenin meydana geldiği söylenmişti. 6 büyüklüğündeki sarsıntının yüzeyde meydana getirebileceği kırılma yaklaşık 20 ila 22 santimetre olması gerekiyor. Yapılan kıymetlendirme sonucunda yeryüzünde meydana gelen hareketler yatayda 19 ila 20 santimetre büyüklüğünde. Bunun yanı sıra bir ölçü da düşey hareketlenme var. Düzce kent merkezinin olduğu kısım ortasında 3 santimetrelik bir fark var. Batı kısmı doğu kısım yani merkeze nazaran 3 santimetre yükselmiş durumda. Bu fay yeni bir zelzele üretir mi? Elde edilen bilgilere nazaran yaklaşık 11 kilometrelik fayın üretebileceği azamî zelzele 6 büyüklüğünde hesaplanır. Yüzeyde oluşturabileceği hasar yaklaşık 20 ila 22 santimetre civarındadır. Elimizdeki bulgular bu faydaki gücün büsbütün boşaldığını gösteriyor.
“MARMARA’DA 2100 YILINA KADAR YÜZDE 80 DÜZEYLERİNDE ZELZELENİN MEYDANA GELMESİ BEKLENİYOR”
Kamuoyunda Kuzey Anadolu Fay Sınırı gündeme gelirken diğer bir fayın sarsıntı meydana getirdiğinin altını çizen Kutoğlu, “Tabi bu fayın etrafında bölgede diğer irili ufaklı faylar var. Hasebiyle bu faylara bu sarsıntının kesinlikle bir tetiklemesi, etkilemesi olabilir. Hasebiyle bu kolda değil lakin öbür kollarda orta boyutta zelzeleler ileriki devirlerde gücünü öteki faylara aktarmış durumda. Beklenen Marmara Depremi’ne tesiri Kuzey Anadolu Fayı’ndan başka bir sistemde meydana geldiğinde oraya direkt bir tesiri olmayacaktır. Fakat bu şu manaya gelmiyor. Orada aslında birikmiş bir gerilim var. Yalnızca kuzeydeki kollarda değil güneydeki kollarda da ileriki vadede buralarda sarsıntı olmayacağı manasına gelmiyor. Bunun için tarih vermemiz mümkün değil. Lakin ihtimaller konuşulabiliyor. 2100 yılına kadar yüzde 80-90 düzeylerinde zelzelenin meydana gelmesi bekleniyor. Bunu ihtimal olarak bahsediyoruz. Teknolojinin bizi getirdiği yer burası. Bu yarın da olabilir 5 sene sonra da olabilir. Fakat 2100 yılına kadar yüzde 80-90 ihtimalle olması bekleniyor. Bu sarsıntılardan sonra daima Marmara Sarsıntısı konuşuluyor. Başka yerlerde meydana gelen zelzelelerde hayatını kaybeden insanlara haksızlık üzere geliyor. Zira biz daima meydana gelen sarsıntıdan sonra büyük Marmara Depremi’ni konuşuyoruz. Lakin Van, İzmir ve diğer sarsıntılarda canlarımızı kaybettik. Yalnızca Marmara’ya odaklanmak hakikat değil. Türkiye faylar cenneti. Münasebetiyle Marmara’yı beklerken önümüzdeki günlerde yıllarda öbür bir bölgemizde 6 ila 7 büyüklüğünde sarsıntılarla karşılaşabiliriz. Herkesin farkında olması gerekir. Bazen de çok korkutucu açıklamalar oluyor. ‘Terk edin, gidin’ üzere. Temelinde baktığınız vakit üzerinde yaşadığınız yeri bildiğiniz ve ona uygun büyüklükte bir tasarlanmış binada yaşadığınız takdirde 7 büyüklüğündeki sarsıntı size ziyan vermeyecektir. Değerli olan yapı ve taban alakasının kurulmuş ve mühendislik hizmeti almış binalarda yaşayabilmek. Her gün bu endişeyle yaşanmaz. Hasebiyle yaşadığımız yer ve binayı bilmeliyiz” tabirlerine yer verdi.